Bursa İli Törensel Gelenek ve Görenekleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma
Taş, Hülya
Bursa İli Törensel Gelenek ve Görenekleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma Hülya Taş Danışman: Metin Karadağ - Balıkesir [Yay.Y.] 1996 - XXVI, 428 s. res., foto. 29 cm
Referans ekleyin (384-428 s.)
BÖLÜM I BURSA'NIN TARIHI,KÜLTÜREL YAPISI ve YAŞAM BIÇİMİ İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER BURSA'NIN TARİHİ 1 BURSA'NIN COĞRAFİ YAPISI 7 BURSA'NIN NÜFÜS YAPISI Nüfusun Sayısal Durumu 9 Nüfüsun Demografik Özellikleri 12 BURSA'NIN EKONOMİK DURUMU 16 KÜLTÜR TARİHİNDE BURSA'YA TOPLU BAKIŞ 20 KÜLTÜREL GELENEĞIN ÖĞELERİ Yaşam Biçimi 24 Giyim-Kuşam ( Kadın-Erkek) 26 Kadın Giyimi 27 Şalvar-Paçadon-Krepdöşın 27 Mintan-Göynek 27 Üçetek 27 İçli Kapatma 27 Sıktırma 28 Sorka 28 Güdük 28 Önlük 28 Arkalık-Kuşak 28 Çorap - Ayakkabı 28 Baş Giyimi 28 Gıdıklık 29 Erkek Giyimi 29 Beslenme Biçimleri 30 Inançlar ve Töresel Yapı 30 GELENEKSEL ŞENLİKLER Keles Yaylası Bayramları 33 Çıçek Bayramları 34 Hıdırellez Törenleri 34 SEYİRLİK OYUNLAR 35 GELENEKSEL OYUNLAR 38 Güvende 39 Sekme 39 Kılıç-Kalkan Oyunu 40 Uludağ Yöresi Türkmen Oyunları 41 Düz Oyun 42 Büyük Oyun 42 Cezayir 42 AĞIZ ve DEYİŞLER 43 GELENEKSEL EL SANATLARI 47 Ipekli Dokumacılığı 48 Beledi Dokumacılığı 48 Çinicilik ve Seramikçilik 49 50 Diğer EI Sanatları 50 EDEBİYATIMIZDA BURSA 51 Eşrefoğlu Rumi 55 Emir Sultan 57 Abdurrahim Tirisi 58 Üftade 59 Bursa'lı Halil 60 Aşık Halil 62 Eserlerinde Burs'yı Işleyen Dığer Şair ve Yazarlar 63 BÖLÜM İİ DOĞUM VE ÇOCUKLA İLGİLİ GELENEK VE GÖRENEKLER DOĞUM ÖNCESİ Gebe kalmak Içın Baş vurulan Çareler 72 Çocuğu Olmayan Kadınların Gebe Kalmak İcin Başvurdukları Çareler ve Tedavi Şekilleri 74 Dini ve Büyüsel Nıtelikli Uygulamalar 74 Halk Tababeti ile lıgili Uygulamalar 75 Erkeğan Kısırlığının Giderilmesi ile Iıgili Uygulamalar 77 Gebelikten Korunmak Için Alınan Önlemler 77 Gebeliğin Anlaşılması 79 Aşerme 80 Aşerme ile Iıgili ve Uygulamalar 80 Aşermenin Önlenmesi ile Iıgili Uygulamalar 81 Düşük Yapmamak İçin Alınan Önlemler 82 Düşük Yapmak İçin Baş vurulan Uygulamalar 82 Doğacak Çocuğun Fiziki Yapısını ve Karakterini Etkileyen Inançlar 83 Cinsiyet Tayini 84 Doğacak Çocuğun Erkek Olacağını Gösteren Belirtiler 85 Doğacak Çocuğun Kız Olacağını Gösteren Berlirtiler 86 Doğacak Çocuğun İKız Olacağını Gösteren Berlirtiler 87 Doğuma Hazırlık 87 Çocuk İçın Yapılan Hazırlıklar 88 Anne İçin Yapılan Hazırlıklar 89 DOĞUM OLAYI 89 Doğumun Geç ve Güç Olması Halinde Yapılan Uygulamalar 91 Çocuğun Ters Gelmesi Halinde Yapılan Uygulamalar 91 Zar İçinde Doğan Çocuk İçin Yapılan Uygulamalar 91 DOĞUM SONRASI Eşın Düşürülmesi İçin Yapılan Uygulamalar 92 Göbek Kesimi ve Göbek Baği ile İıgili İnançlar 92 Çocuğun Yıkanması ve Yatağa Alınması 93 İİk Anne Sütü 94 Müjde Götürme 95 Çocuğun Yaşaması İçin Alınan Önlemler 96 Lohusa ve Lohusalık Süresi 97 Lohusa ve Çocuk Görme 98 Lohusalık ile İIgili Gelenek ve İnançlar 99 Kırk ve Kırklama ile ligili Gelenek, Inanç ve Uygulamalar 100 Kırk Basması ve Kırk Karışması 102 Kırk Basmasından ve Kırk Karışmasından korunmak İçin Alınan Önlemler 103 Al Karısı ve Al Basması 106 Al Basmasından Korunmak İçın Alınan Önlemler 109 Al Basmasına Uğrayan Çocuk ve Lohsanın Kurtarılması İçın Başvurulan Halk Pratikleri 109 Nazar ve Nazardan Korunmak İcin Alınan Önlemler 110 Çocuk Hastalıkları ve Uygulanran Halık Pratikleri 113 Geç Yürüyen Çocuklar İçin Uygulanan Halk Pratikleri 113 Geç konuşan Çocuklar İçin Uygulanan Halık Pratikleri 115 Çok Ağlayan ve Uyumayan Çocuklar İcin Uygulanan Halk Pratikleri 115 Çocuğun Zihinsel ve Ruhsal Özellıkleri İie Mizacını Belirleyen Davranışlar 115 Dis çıkarma ve Diş Hedigi (Diş Buğdayı) 117 Saç ve Tırnak Kesme Töreni 119 AD VERME İLE İLGİLİ GELENK VE INANÇLAR 120 Çocuğa Verilecek Adın Seçimi 127 Doğumdan Önce Ad Seçimi 127 Doğum Esnasında Ad Seçimi 127 Doğumdan Sonra Ad Seçimi 127 Çocuğa Adının Konulması 128 Çocuğa Verilen Adların Gruplandırılması 129 Dini Kaynaklı Adlar 129 Çocuğun Doğduğu Zamana Göre Verilen Adlar 129 Tarihten Alınan Adlar 130 Türk Siyasilerinden Alınan Adlar 130 Edebıyat Dünyasından Alınan Adlar 130 Çevrede Bulunan Veli ve Ulu Kişiler ile lıgili Adlar 130 Tabıat ile lıgili Adlar 130 Coğrafya ile lıgili Adlar 131 Gökyüzü lıe lıgili Adlar 131 Aynı Kökten Gelen veya Benzer Hece ile Başlayan Adlar 131 Kafiyelı Adlar 131 Sevilen Kişilerle ligili Adlar 131 lıe Gelen Vali, Beledıye Başkanı, Kaymakam, Komutan veya Dığer Devlet Memurlarının Adlar 132 Halk Hikayelerinden, Halk Türküleri ve Esfsanelerinden Alınan Adlar 132 Güçlülük Ifadesi Bildiren Adlar 132 Yaşamayan Kardeşlerden Sonra Konulan Adlar Son Çocuk Olması Istenildiğinde Konulan Adlar 132 Değişik Cinsiyette Çocuk Istemek Için Konulan Adlar 132 Manevı Kavramlaria İıgili Konulan Adlar 132 Konulan Adın Değiştirilmesi 133 ÇOCUKLA ILGİLİ ATASÖZLERI, DEYİMLER, SEVGİ VE OKŞAMA SÖZLERI, KARGIŞLAR, BİLMECELLER, NİNNİLER Çocukla Iıgili Atasözleri ve Deyimler 133 Sevgi ve Okşama Sözleri 135 Kargışlar ( Beddua ve Lanetlemeter) 136 Bilmeceler 137 Ninniler 137 Kız Çocukları İçin Söylenen Ninniler 137 Erkek Çocuklar İçin Söylenen Ninniler 138 Çocuğu Uyutmak İçin Söylenen Ninniler 139 BÖLÜM III SÜNNET İLE İLGİLİ GELENEK VE GÖRENEKLER SÜNNETİN TARİHÇESİ 143 SÜNNET NEDİR ? 146 SÜNNETİN SAĞLIK ve TOPLUMSAL YÖNDEN ÖNEMİ 146 SUNNET YAŞI VE ZAMANI 147 SUNNET HAZIRLIKLARI 149 SÜNNET YATAĞININ HAZIRLANMASI 151 SÜNNET ÇOCUĞUNUN KIYAFETI 152 SÜNNET KINASI 153 SÜNNET GEZDIRMESİ 154 SÜÜNET IŞLEMI 156 SÜNNET YEMEĞI 159 SÜNNET IŞLEMINDEN SONRA YAPILAN TÖREN ve EĞLENCELER 160 SÜNNET ZIYARETLERI 162 SÜNNET HEDIYELERI 162 SÜNNET MEVLİDİ 163 BÖLÜM IV ASKERLİK İLE İLGİLİ GELENEK VE GÖRENEKLER ASKERLIK NEDIR ? 164 ASKERLİĞIN TARİHÇESI 164 ASKERLIK İLE İLGILI TERİMLER 167 Askerlik Çağı 167 Askerlik Etmek 167 Askerlik Etmek 167 Askerlik Hizmeti 167 Askerlik Yoklaması 168 Askerlik Tecili 168 Bakaya Kalmak 168 ASKERLİK ÇAĞINA GELEN GENÇLERIN ASKERLIK IÇIN YAPTIKLARI HAZIRLIKLAR 168 ASKERLİĞE ÇAĞRI 169 ASKERE UĞURLAMA 169 ASKERLIK TORBASI - ASKERLIK ÇANTASININ HAZIRLANMASI 171 KITAYA TESLİM 171 BÖLGEDE ASKERLİĞİNİ YAPMAYANLARIN TOPLUM İÇERİSİNDEKİ DURUMU 172 ASKER TÜRKÜLER VE MANİLERİ 172 Asker Türküleri 172 Askerlik ile İIgili Maniler 176 BÖLÜM V EVLENME İLE İLGİLİ GELENEK VE GÖRENEKLER EVLENME UYGULAMALARININ AŞAMALARI Kız Beğenme (Görücü) 190 Kız İsteme (Dünürcülük) 190 Söz Kesimi 192 Nişan 198 Gelin Hamamı 206 Kına Gecesi 209 Kına Yakma 209 EI Kınası 210 Has Kına 211 Nikah 224 Dini Nıkah 227 Resmi Nikah 230 Çeyiz 232 Takılar 233 Evin Döşenmesi ve Eşlerın Kullanımına Yönelık Eşyalar 233 Sandık Eşyası ve Hediyelik Eşyalar 234 DÜĞÜN ve DÜĞUN ILE İLGİLİ TERİMLER 238 Gelın-Gelinlik 238 Duvak 239 Damatlık 241 Sağdiç 245 Yenge 246 Toprak Bastı -Yol Bastı 247 Saçı - Saçı Saçma 248 Damat Traşı 248 DÜĞÜN ve DÜĞUNÜN SAFHALARI 249 Düğün Yemeği 254 Zifaf Gecesi (Gerdek) 257 Paça Günü 259 Dünür Davetleri 266 DÜĞÜNDEN SONRA GELİN, KAYNANA ve KAYINPEDER İLIŞKİLERİ 266 DÜGÜNLE İLGİLİ BAŞLİCA DEYİM va ATASÖZLERİ 271 BÖLÜM VI ÖLÜM İLE İLGİLİ GELENEK VE GÖRENEKLER ÖLÜMÜ DÜŞÜNDÜREN ÖN BELİRTİLER 280 Hayvanlaria İIgili Olanlar 280 Ev, Ev Eşyası, Araç Gereç ve Yiyeceklerle İIgili Olanlar 281 Astronomik, Kozmik ve Metrolojik Olaylarla İIgili Olanlar 282 Düşle İIgili Olanlar 282 Hastadaki Psikolojik ve Fizyololjik Değişikliklerle 283 Tabut, Kazma, Kürek, Kazan ve Cesetle İIgili Olanlar 284 KAÇINMALAR 284 ÖLÜM OLAYININ DUYURULMASI 285 ÖLÜMDEN SONRA YAPILAN İŞLEMLER 285 ÖLÜNÜN GÖMÜLMEYE HAZIRLANMASI 286 Ölünün Yıkanması 287 Ölünün Kefenlenmesı 288 Cenaze Namazı 288 DEVİR ve İSKAT 290 CENAZENIN MEZARA KONULMASI ve TELKIN 291 ÖLÜ TOPRAĞA VERİLDİKTEN SONRA YAPILAN İŞLEMLER 295 YAS 295 ÖLÜNÜN BELİRİ GÜNLERİ 297 ÖLÜMLE İLGİLİ ATASÖZLERİ, DEYİMLER ve BEDDUALAR 298 Atasözleri 298 Deyimler 299 Beddualar 299 BÖLÜM VII BURSA İLİ TÖRENSEL GELENEK VE GÖRENEKLERİNİN BÖLGELER İLE KARŞILAŞTIRILMASI DOĞUM ve ÇOCUKLA İLGİLİ GELENEK ve GÖRENEKLER (Çizelge-1) 302 SÜNNET İLE İLGİLİ GELENEK ve GÖRENEKLER (Çizelge-2) 312 ASKERLIK İLE ILGİLİ GELENEK ve DOĞUM ve GÖRENEKLER (Çizelge-3) 315 EVELENME İLE İLGİLİ GELENEK ve GÖRENEKLER (Çizelge-4) 317 ÖLÜM İLE İLGİLİ GELENEK ve GÖRENEKLER (Çizelge-5) 328 VII BÖLÜM İLE İLGİLİ KAYNAKLAR 332 KAYNAK KİŞİLER 344 SONUÇ 349 EKLER ANKET SORULARI 357 FOTOĞRAFLAR 379 KAYNAKÇA 384
'Bursa ili törense gelenek ve görenekleri üzerine karşılaştırmalı bir araştırma Bursa, known with hot springs, mountain, lakes, sea, breathing different colors of green of nature and history of every corner, has been subjected of many native and non-native authors. Moreover, Bursa, that was the capital city of Ottoman State, is the center of culture, trade and tourism of local area. In the dissertation, the city of Bursa, covered to search on comparison of traditional customs and more has been taken part with customs and traditions in regard to transition from birth to death. The method of observation and interview have been applied in the dissertation "Children in our Culture" and "Death at the Anatolia Folks" by Sedat Veyis ÖRNEK "The Method Sahada Folklor Derleme" by Saim SAKAOĞLU, "The Methods of Sahada Folklor Derleme" by Fikret Türkmen and "A Guide For Field Workers in Folklore" by Kennet Golstain. Our study will be divided in to seven parts. Introduction which is evaluated with general meaning of study, consist of method of study, the structure of local ethnicity and investigation of Türkmen's culture. When traditions and customs of an area or a city are investigated (searched), one must take to look at the history of that area or that city, the structure of population, of geography and economy, the life of culture and the production of literature. All these subjects have been in the first part living. Part explains alive customs and traditions in regard to birth and child. This part has been searched in five subsections in relation with before birth, the event of birth, giving name and child: Proverbs, Phrases, the words of Love and Cares, curses, Puzzles and Lullabies. Part III investigates the traditions and customs of circumcision. Especially the history of circumcision and previous ceremonies of Bursa's circumcision has been taken in consideration. Living traditions and customs of military have been explained in the Part IV. The songs of soldier and songs of Turkish folk have been also examined here. Living customs and tradition of Marriage have been take place in the Part V. This part has three subsection: The Stages of practice of Marriage, Terminology of marriage and ceremony of Marriage, and the sections of Ceremony. Part VI has explained the alive customs and traditions of death. The proverbs, Phrases and curses on death have been investigated. Part VII, the customs and traditions of the city of Bursa and Turkish regions have been compared and showed in evaluated tableau in terms of similarities and differences of motifs. Footnotes and references of each part have been added at the end of dissertation in order to make easy to find sources to other studies. Moreover, general references of our whole study can be found. The questions of survey and photographs of customs have been presented in the supplementary of dissertation. Bursa ili törense gelenek ve görenekleri üzerine karşılaştırmalı bir araştırma Hemen hemen her köşesinde tarih ve tabiatın birlikte nefes aldığı yeşilin değişik tonlarının görüldüğü, dağı, gölü, denizi yan yana bulunan, kaplıcaları ile meşhur Bursa, bir çok yerli-yabancı yazarın eserine konu olmuştur. Ayrıca Osmanlı Devleti'ne uzun süren başkentlik yapan Bursa, yörenin turizm, ticaret ve kültür merkezidir. Bursa İli Törensel Gelenek ve Görenekleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma'yı kapsayan bu tezde ''beşikten-mezara'' geçiş dönemlerine ilişkin gelenek ve görenekler yer almaktadır. Tezde gözlem ve görüşme metodu uygulanmış, anketlerin hazırlanmasında Sedat Veyis Örnek'in '' Geleneksel Kültürümüzde Çocuk'', ''Anadolu Folklorunda Ölüm'', Saim Sakaoğlu'nun ''Sahada Folklor Derleme Metodları'', Fikret Türkmen'in ''Sahada Folklor Derleme Teknikleri'' ile Kenneth Goldstain'in ''Sahada Folklor Derleme Metodları''ndan yararlanılmıştır. Çalışmamız VII bölümden oluşturmaktadır. Çalışmanın genel anlamda değerlendirildiği ''Giriş'' kısmında çalışma yöntemi, bölgenin etnik yapısı ve Türkmen kültürünün incelenmesi hususları yer almaktadır. Bir bölgenin veya ilin gelenek ve göreneklerini incelerken o bölgenin veya ilin tarihi, nüfus yapısı, coğrafyası, ekonomik durumu, kültürel yaşamı ve edebiyat ürünleriyle birlikte toplu olarak ele alınması düşüncesiyle bu konulara I.Bölümde yer verilmiştir. II.Bölümde Doğum ve Çocukla İlgili Yaşayan Gelenek ve Göreneklere yer verilmiş, bu bölüm Doğum Öncesi, Doğum Olayı, Doğum Sonrası, Ad Verme, Çocukla İlgili Atasözleri, Deyimler, Sevgi ve Okşama Sözleri, Kargışlar, Bilmeceler, Ninniler olarak beş alt bölümde incelenmiştir. III.Bölüm'de Sünnet ile İlgili Yaşayan Gelenek ve Görenekler incelenmiş, Sünnetin Tarihçesi ve Eski Bursa Sünnet Düğünleri hakkında bilgi verilmiştir. IV.Bölüm'de, Evlenme ile İlgili Yaşayan Gelenek ve Görenekler yer anlatılmış ayrıca asker türküleri ve asker manilerine de yer verilmiştir. V.Bölüm'de Evlenme ile İlgili Yaşayan Gelenek ve Görenekler yer almaktadır. Bu bölüm, Evlenme Uygulamalarının Aşamaları Düğün ve Düğün İle İlgili Terimler, Düğünün Safhaları gibi üç alt bölümde incelenmiştir. VI.Bölüm'de Ölüm İle İlgili Yaşayan Gelenek ve Görenekler incelenmiş, ölümle ilgili Atasözleri, Deyim, Beddualara yer verilmiştir. VII.Bölüm'de Türkiye bölgeleri ile Bursa'nın Gelenek ve Göreneklerinin karşılaştırılması, benzer ve karşıt motiflerin değerlendirilmesi, çizelgeler halinde verilmiştir. Araştırmacılara kolaylık sağlaması amacıyla tezin sonuna her bölüm ile ilgili kaynakça eklenmiş, çalışmanın tümünü ilgilendiren genel kaynakça ve kaynak kişiler listesi de ayrıca tezin ilgili kısmına konulmuştur. Uygulanan anket soruları ve törenlerle ilgili fotoğraflar da tezin ekinde sunulmuştur.'
In English
İngilizce
Bursa İli Törensel Gelenek ve Görenekleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma Hülya Taş Danışman: Metin Karadağ - Balıkesir [Yay.Y.] 1996 - XXVI, 428 s. res., foto. 29 cm
Referans ekleyin (384-428 s.)
BÖLÜM I BURSA'NIN TARIHI,KÜLTÜREL YAPISI ve YAŞAM BIÇİMİ İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER BURSA'NIN TARİHİ 1 BURSA'NIN COĞRAFİ YAPISI 7 BURSA'NIN NÜFÜS YAPISI Nüfusun Sayısal Durumu 9 Nüfüsun Demografik Özellikleri 12 BURSA'NIN EKONOMİK DURUMU 16 KÜLTÜR TARİHİNDE BURSA'YA TOPLU BAKIŞ 20 KÜLTÜREL GELENEĞIN ÖĞELERİ Yaşam Biçimi 24 Giyim-Kuşam ( Kadın-Erkek) 26 Kadın Giyimi 27 Şalvar-Paçadon-Krepdöşın 27 Mintan-Göynek 27 Üçetek 27 İçli Kapatma 27 Sıktırma 28 Sorka 28 Güdük 28 Önlük 28 Arkalık-Kuşak 28 Çorap - Ayakkabı 28 Baş Giyimi 28 Gıdıklık 29 Erkek Giyimi 29 Beslenme Biçimleri 30 Inançlar ve Töresel Yapı 30 GELENEKSEL ŞENLİKLER Keles Yaylası Bayramları 33 Çıçek Bayramları 34 Hıdırellez Törenleri 34 SEYİRLİK OYUNLAR 35 GELENEKSEL OYUNLAR 38 Güvende 39 Sekme 39 Kılıç-Kalkan Oyunu 40 Uludağ Yöresi Türkmen Oyunları 41 Düz Oyun 42 Büyük Oyun 42 Cezayir 42 AĞIZ ve DEYİŞLER 43 GELENEKSEL EL SANATLARI 47 Ipekli Dokumacılığı 48 Beledi Dokumacılığı 48 Çinicilik ve Seramikçilik 49 50 Diğer EI Sanatları 50 EDEBİYATIMIZDA BURSA 51 Eşrefoğlu Rumi 55 Emir Sultan 57 Abdurrahim Tirisi 58 Üftade 59 Bursa'lı Halil 60 Aşık Halil 62 Eserlerinde Burs'yı Işleyen Dığer Şair ve Yazarlar 63 BÖLÜM İİ DOĞUM VE ÇOCUKLA İLGİLİ GELENEK VE GÖRENEKLER DOĞUM ÖNCESİ Gebe kalmak Içın Baş vurulan Çareler 72 Çocuğu Olmayan Kadınların Gebe Kalmak İcin Başvurdukları Çareler ve Tedavi Şekilleri 74 Dini ve Büyüsel Nıtelikli Uygulamalar 74 Halk Tababeti ile lıgili Uygulamalar 75 Erkeğan Kısırlığının Giderilmesi ile Iıgili Uygulamalar 77 Gebelikten Korunmak Için Alınan Önlemler 77 Gebeliğin Anlaşılması 79 Aşerme 80 Aşerme ile Iıgili ve Uygulamalar 80 Aşermenin Önlenmesi ile Iıgili Uygulamalar 81 Düşük Yapmamak İçin Alınan Önlemler 82 Düşük Yapmak İçin Baş vurulan Uygulamalar 82 Doğacak Çocuğun Fiziki Yapısını ve Karakterini Etkileyen Inançlar 83 Cinsiyet Tayini 84 Doğacak Çocuğun Erkek Olacağını Gösteren Belirtiler 85 Doğacak Çocuğun Kız Olacağını Gösteren Berlirtiler 86 Doğacak Çocuğun İKız Olacağını Gösteren Berlirtiler 87 Doğuma Hazırlık 87 Çocuk İçın Yapılan Hazırlıklar 88 Anne İçin Yapılan Hazırlıklar 89 DOĞUM OLAYI 89 Doğumun Geç ve Güç Olması Halinde Yapılan Uygulamalar 91 Çocuğun Ters Gelmesi Halinde Yapılan Uygulamalar 91 Zar İçinde Doğan Çocuk İçin Yapılan Uygulamalar 91 DOĞUM SONRASI Eşın Düşürülmesi İçin Yapılan Uygulamalar 92 Göbek Kesimi ve Göbek Baği ile İıgili İnançlar 92 Çocuğun Yıkanması ve Yatağa Alınması 93 İİk Anne Sütü 94 Müjde Götürme 95 Çocuğun Yaşaması İçin Alınan Önlemler 96 Lohusa ve Lohusalık Süresi 97 Lohusa ve Çocuk Görme 98 Lohusalık ile İIgili Gelenek ve İnançlar 99 Kırk ve Kırklama ile ligili Gelenek, Inanç ve Uygulamalar 100 Kırk Basması ve Kırk Karışması 102 Kırk Basmasından ve Kırk Karışmasından korunmak İçin Alınan Önlemler 103 Al Karısı ve Al Basması 106 Al Basmasından Korunmak İçın Alınan Önlemler 109 Al Basmasına Uğrayan Çocuk ve Lohsanın Kurtarılması İçın Başvurulan Halk Pratikleri 109 Nazar ve Nazardan Korunmak İcin Alınan Önlemler 110 Çocuk Hastalıkları ve Uygulanran Halık Pratikleri 113 Geç Yürüyen Çocuklar İçin Uygulanan Halk Pratikleri 113 Geç konuşan Çocuklar İçin Uygulanan Halık Pratikleri 115 Çok Ağlayan ve Uyumayan Çocuklar İcin Uygulanan Halk Pratikleri 115 Çocuğun Zihinsel ve Ruhsal Özellıkleri İie Mizacını Belirleyen Davranışlar 115 Dis çıkarma ve Diş Hedigi (Diş Buğdayı) 117 Saç ve Tırnak Kesme Töreni 119 AD VERME İLE İLGİLİ GELENK VE INANÇLAR 120 Çocuğa Verilecek Adın Seçimi 127 Doğumdan Önce Ad Seçimi 127 Doğum Esnasında Ad Seçimi 127 Doğumdan Sonra Ad Seçimi 127 Çocuğa Adının Konulması 128 Çocuğa Verilen Adların Gruplandırılması 129 Dini Kaynaklı Adlar 129 Çocuğun Doğduğu Zamana Göre Verilen Adlar 129 Tarihten Alınan Adlar 130 Türk Siyasilerinden Alınan Adlar 130 Edebıyat Dünyasından Alınan Adlar 130 Çevrede Bulunan Veli ve Ulu Kişiler ile lıgili Adlar 130 Tabıat ile lıgili Adlar 130 Coğrafya ile lıgili Adlar 131 Gökyüzü lıe lıgili Adlar 131 Aynı Kökten Gelen veya Benzer Hece ile Başlayan Adlar 131 Kafiyelı Adlar 131 Sevilen Kişilerle ligili Adlar 131 lıe Gelen Vali, Beledıye Başkanı, Kaymakam, Komutan veya Dığer Devlet Memurlarının Adlar 132 Halk Hikayelerinden, Halk Türküleri ve Esfsanelerinden Alınan Adlar 132 Güçlülük Ifadesi Bildiren Adlar 132 Yaşamayan Kardeşlerden Sonra Konulan Adlar Son Çocuk Olması Istenildiğinde Konulan Adlar 132 Değişik Cinsiyette Çocuk Istemek Için Konulan Adlar 132 Manevı Kavramlaria İıgili Konulan Adlar 132 Konulan Adın Değiştirilmesi 133 ÇOCUKLA ILGİLİ ATASÖZLERI, DEYİMLER, SEVGİ VE OKŞAMA SÖZLERI, KARGIŞLAR, BİLMECELLER, NİNNİLER Çocukla Iıgili Atasözleri ve Deyimler 133 Sevgi ve Okşama Sözleri 135 Kargışlar ( Beddua ve Lanetlemeter) 136 Bilmeceler 137 Ninniler 137 Kız Çocukları İçin Söylenen Ninniler 137 Erkek Çocuklar İçin Söylenen Ninniler 138 Çocuğu Uyutmak İçin Söylenen Ninniler 139 BÖLÜM III SÜNNET İLE İLGİLİ GELENEK VE GÖRENEKLER SÜNNETİN TARİHÇESİ 143 SÜNNET NEDİR ? 146 SÜNNETİN SAĞLIK ve TOPLUMSAL YÖNDEN ÖNEMİ 146 SUNNET YAŞI VE ZAMANI 147 SUNNET HAZIRLIKLARI 149 SÜNNET YATAĞININ HAZIRLANMASI 151 SÜNNET ÇOCUĞUNUN KIYAFETI 152 SÜNNET KINASI 153 SÜNNET GEZDIRMESİ 154 SÜÜNET IŞLEMI 156 SÜNNET YEMEĞI 159 SÜNNET IŞLEMINDEN SONRA YAPILAN TÖREN ve EĞLENCELER 160 SÜNNET ZIYARETLERI 162 SÜNNET HEDIYELERI 162 SÜNNET MEVLİDİ 163 BÖLÜM IV ASKERLİK İLE İLGİLİ GELENEK VE GÖRENEKLER ASKERLIK NEDIR ? 164 ASKERLİĞIN TARİHÇESI 164 ASKERLIK İLE İLGILI TERİMLER 167 Askerlik Çağı 167 Askerlik Etmek 167 Askerlik Etmek 167 Askerlik Hizmeti 167 Askerlik Yoklaması 168 Askerlik Tecili 168 Bakaya Kalmak 168 ASKERLİK ÇAĞINA GELEN GENÇLERIN ASKERLIK IÇIN YAPTIKLARI HAZIRLIKLAR 168 ASKERLİĞE ÇAĞRI 169 ASKERE UĞURLAMA 169 ASKERLIK TORBASI - ASKERLIK ÇANTASININ HAZIRLANMASI 171 KITAYA TESLİM 171 BÖLGEDE ASKERLİĞİNİ YAPMAYANLARIN TOPLUM İÇERİSİNDEKİ DURUMU 172 ASKER TÜRKÜLER VE MANİLERİ 172 Asker Türküleri 172 Askerlik ile İIgili Maniler 176 BÖLÜM V EVLENME İLE İLGİLİ GELENEK VE GÖRENEKLER EVLENME UYGULAMALARININ AŞAMALARI Kız Beğenme (Görücü) 190 Kız İsteme (Dünürcülük) 190 Söz Kesimi 192 Nişan 198 Gelin Hamamı 206 Kına Gecesi 209 Kına Yakma 209 EI Kınası 210 Has Kına 211 Nikah 224 Dini Nıkah 227 Resmi Nikah 230 Çeyiz 232 Takılar 233 Evin Döşenmesi ve Eşlerın Kullanımına Yönelık Eşyalar 233 Sandık Eşyası ve Hediyelik Eşyalar 234 DÜĞÜN ve DÜĞUN ILE İLGİLİ TERİMLER 238 Gelın-Gelinlik 238 Duvak 239 Damatlık 241 Sağdiç 245 Yenge 246 Toprak Bastı -Yol Bastı 247 Saçı - Saçı Saçma 248 Damat Traşı 248 DÜĞÜN ve DÜĞUNÜN SAFHALARI 249 Düğün Yemeği 254 Zifaf Gecesi (Gerdek) 257 Paça Günü 259 Dünür Davetleri 266 DÜĞÜNDEN SONRA GELİN, KAYNANA ve KAYINPEDER İLIŞKİLERİ 266 DÜGÜNLE İLGİLİ BAŞLİCA DEYİM va ATASÖZLERİ 271 BÖLÜM VI ÖLÜM İLE İLGİLİ GELENEK VE GÖRENEKLER ÖLÜMÜ DÜŞÜNDÜREN ÖN BELİRTİLER 280 Hayvanlaria İIgili Olanlar 280 Ev, Ev Eşyası, Araç Gereç ve Yiyeceklerle İIgili Olanlar 281 Astronomik, Kozmik ve Metrolojik Olaylarla İIgili Olanlar 282 Düşle İIgili Olanlar 282 Hastadaki Psikolojik ve Fizyololjik Değişikliklerle 283 Tabut, Kazma, Kürek, Kazan ve Cesetle İIgili Olanlar 284 KAÇINMALAR 284 ÖLÜM OLAYININ DUYURULMASI 285 ÖLÜMDEN SONRA YAPILAN İŞLEMLER 285 ÖLÜNÜN GÖMÜLMEYE HAZIRLANMASI 286 Ölünün Yıkanması 287 Ölünün Kefenlenmesı 288 Cenaze Namazı 288 DEVİR ve İSKAT 290 CENAZENIN MEZARA KONULMASI ve TELKIN 291 ÖLÜ TOPRAĞA VERİLDİKTEN SONRA YAPILAN İŞLEMLER 295 YAS 295 ÖLÜNÜN BELİRİ GÜNLERİ 297 ÖLÜMLE İLGİLİ ATASÖZLERİ, DEYİMLER ve BEDDUALAR 298 Atasözleri 298 Deyimler 299 Beddualar 299 BÖLÜM VII BURSA İLİ TÖRENSEL GELENEK VE GÖRENEKLERİNİN BÖLGELER İLE KARŞILAŞTIRILMASI DOĞUM ve ÇOCUKLA İLGİLİ GELENEK ve GÖRENEKLER (Çizelge-1) 302 SÜNNET İLE İLGİLİ GELENEK ve GÖRENEKLER (Çizelge-2) 312 ASKERLIK İLE ILGİLİ GELENEK ve DOĞUM ve GÖRENEKLER (Çizelge-3) 315 EVELENME İLE İLGİLİ GELENEK ve GÖRENEKLER (Çizelge-4) 317 ÖLÜM İLE İLGİLİ GELENEK ve GÖRENEKLER (Çizelge-5) 328 VII BÖLÜM İLE İLGİLİ KAYNAKLAR 332 KAYNAK KİŞİLER 344 SONUÇ 349 EKLER ANKET SORULARI 357 FOTOĞRAFLAR 379 KAYNAKÇA 384
'Bursa ili törense gelenek ve görenekleri üzerine karşılaştırmalı bir araştırma Bursa, known with hot springs, mountain, lakes, sea, breathing different colors of green of nature and history of every corner, has been subjected of many native and non-native authors. Moreover, Bursa, that was the capital city of Ottoman State, is the center of culture, trade and tourism of local area. In the dissertation, the city of Bursa, covered to search on comparison of traditional customs and more has been taken part with customs and traditions in regard to transition from birth to death. The method of observation and interview have been applied in the dissertation "Children in our Culture" and "Death at the Anatolia Folks" by Sedat Veyis ÖRNEK "The Method Sahada Folklor Derleme" by Saim SAKAOĞLU, "The Methods of Sahada Folklor Derleme" by Fikret Türkmen and "A Guide For Field Workers in Folklore" by Kennet Golstain. Our study will be divided in to seven parts. Introduction which is evaluated with general meaning of study, consist of method of study, the structure of local ethnicity and investigation of Türkmen's culture. When traditions and customs of an area or a city are investigated (searched), one must take to look at the history of that area or that city, the structure of population, of geography and economy, the life of culture and the production of literature. All these subjects have been in the first part living. Part explains alive customs and traditions in regard to birth and child. This part has been searched in five subsections in relation with before birth, the event of birth, giving name and child: Proverbs, Phrases, the words of Love and Cares, curses, Puzzles and Lullabies. Part III investigates the traditions and customs of circumcision. Especially the history of circumcision and previous ceremonies of Bursa's circumcision has been taken in consideration. Living traditions and customs of military have been explained in the Part IV. The songs of soldier and songs of Turkish folk have been also examined here. Living customs and tradition of Marriage have been take place in the Part V. This part has three subsection: The Stages of practice of Marriage, Terminology of marriage and ceremony of Marriage, and the sections of Ceremony. Part VI has explained the alive customs and traditions of death. The proverbs, Phrases and curses on death have been investigated. Part VII, the customs and traditions of the city of Bursa and Turkish regions have been compared and showed in evaluated tableau in terms of similarities and differences of motifs. Footnotes and references of each part have been added at the end of dissertation in order to make easy to find sources to other studies. Moreover, general references of our whole study can be found. The questions of survey and photographs of customs have been presented in the supplementary of dissertation. Bursa ili törense gelenek ve görenekleri üzerine karşılaştırmalı bir araştırma Hemen hemen her köşesinde tarih ve tabiatın birlikte nefes aldığı yeşilin değişik tonlarının görüldüğü, dağı, gölü, denizi yan yana bulunan, kaplıcaları ile meşhur Bursa, bir çok yerli-yabancı yazarın eserine konu olmuştur. Ayrıca Osmanlı Devleti'ne uzun süren başkentlik yapan Bursa, yörenin turizm, ticaret ve kültür merkezidir. Bursa İli Törensel Gelenek ve Görenekleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma'yı kapsayan bu tezde ''beşikten-mezara'' geçiş dönemlerine ilişkin gelenek ve görenekler yer almaktadır. Tezde gözlem ve görüşme metodu uygulanmış, anketlerin hazırlanmasında Sedat Veyis Örnek'in '' Geleneksel Kültürümüzde Çocuk'', ''Anadolu Folklorunda Ölüm'', Saim Sakaoğlu'nun ''Sahada Folklor Derleme Metodları'', Fikret Türkmen'in ''Sahada Folklor Derleme Teknikleri'' ile Kenneth Goldstain'in ''Sahada Folklor Derleme Metodları''ndan yararlanılmıştır. Çalışmamız VII bölümden oluşturmaktadır. Çalışmanın genel anlamda değerlendirildiği ''Giriş'' kısmında çalışma yöntemi, bölgenin etnik yapısı ve Türkmen kültürünün incelenmesi hususları yer almaktadır. Bir bölgenin veya ilin gelenek ve göreneklerini incelerken o bölgenin veya ilin tarihi, nüfus yapısı, coğrafyası, ekonomik durumu, kültürel yaşamı ve edebiyat ürünleriyle birlikte toplu olarak ele alınması düşüncesiyle bu konulara I.Bölümde yer verilmiştir. II.Bölümde Doğum ve Çocukla İlgili Yaşayan Gelenek ve Göreneklere yer verilmiş, bu bölüm Doğum Öncesi, Doğum Olayı, Doğum Sonrası, Ad Verme, Çocukla İlgili Atasözleri, Deyimler, Sevgi ve Okşama Sözleri, Kargışlar, Bilmeceler, Ninniler olarak beş alt bölümde incelenmiştir. III.Bölüm'de Sünnet ile İlgili Yaşayan Gelenek ve Görenekler incelenmiş, Sünnetin Tarihçesi ve Eski Bursa Sünnet Düğünleri hakkında bilgi verilmiştir. IV.Bölüm'de, Evlenme ile İlgili Yaşayan Gelenek ve Görenekler yer anlatılmış ayrıca asker türküleri ve asker manilerine de yer verilmiştir. V.Bölüm'de Evlenme ile İlgili Yaşayan Gelenek ve Görenekler yer almaktadır. Bu bölüm, Evlenme Uygulamalarının Aşamaları Düğün ve Düğün İle İlgili Terimler, Düğünün Safhaları gibi üç alt bölümde incelenmiştir. VI.Bölüm'de Ölüm İle İlgili Yaşayan Gelenek ve Görenekler incelenmiş, ölümle ilgili Atasözleri, Deyim, Beddualara yer verilmiştir. VII.Bölüm'de Türkiye bölgeleri ile Bursa'nın Gelenek ve Göreneklerinin karşılaştırılması, benzer ve karşıt motiflerin değerlendirilmesi, çizelgeler halinde verilmiştir. Araştırmacılara kolaylık sağlaması amacıyla tezin sonuna her bölüm ile ilgili kaynakça eklenmiş, çalışmanın tümünü ilgilendiren genel kaynakça ve kaynak kişiler listesi de ayrıca tezin ilgili kısmına konulmuştur. Uygulanan anket soruları ve törenlerle ilgili fotoğraflar da tezin ekinde sunulmuştur.'
In English
İngilizce