| Özet notu |
'Özet Prof.Dr.Pertev Naili Boratav,sözlü ve yazılı kaynaklardan derlenmiş hikayelerin tasnif edilişini aşağıdaki biçimde vermiştir: I.Kunoş: 1.Kahramanlık romanı, 2.Saz şairlerinin romanı, 3.Saz şairleri-kahramanlık romanı. Nihat Sami Somyarkın(Banarlı): 1.Menkabevi kahramanlık hikayeleri, 2.Aşk hikayeleri, 3.Klasik Edebiyattan doğan hikayeler. İsmail Habip Sevük: I II 1.Büyük halk hikayeleri 1.Dede Korkut Hikayeleri 2.Bozlaklar 2.Destani halk hikayeleri 3.Hamasi halk hikayeleri 4.Aşklı hikayeler. Prof.Dr.Fuat Köprülü: 1.Eski Türk Geleneğinden gelen mevzular, 2.İslam geleneğinden gelen mevzular, 3.İran geleneğinden gelen mevzular. Prof.Dr.P.N.Boratav: A)Kahramanlık hikayeleri 1.Köroğlu kolları, 2.Diğer kahramanlık hikayeleri. B)Aşk hikayeleri 1.Kahramanları muhayyel olanlar, 2.Aşık-şairlerin romanlaşmış hayatları a.Yaşadıkları rivayet olunan aşıklar, b.Yaşadıkları kesin olan aşıklar. C)Bu kategorilere tanımla girmeyen hikayeler a.Aşk maceraları, b.Meşhur koçaklara ve kabadayılara ait hikayeler. Bu tasnifler göz önünde bulundurularak,çalışmada esas alınan araştırma metodu(Stith Tompson-Motif Index Of Folk Literature)doğrultusunda yeni bir tasnif denemesinde bulunuldu.Tasnif yapılırken;tespit edilen motif gruplarından ağırlık kazananlar ile hikayenin yapısını oluşturan ana temalar esas alınarak,belli gruplar oluşturulmasına çalışıldı.Tasnifte,elimizdeki malzeme sınırlı olduğu için,oldukça kesin bir gruplamanın sağlandığı söylenebilir.Ancak,genel bir hikaye tasnifinde,metinler çok artacağı ve değişik özellikler göstereceği için,sağlıklı bir sonuca ulaşmanın güç olacağı ortadadır.Bu denli geniş boyutlu,genel bir tasnif ancak,grupların fazlalaştırılması ile mümkün olabilecektir.S.Thompson,Motif İndeksinde benzer motifleri A\'dan,Z\'ye kadar belirli ana gruplarda ve bunların alt bölümlerinde toplayarak,metinlerin yapısal çözümlemesinde belirli Normlar(ölçüler) tespit etmiştir.Erzurum halk hikayelerinde de bu motif grupları tespit edildikten sonra,ağırlığı;Cemiyet(P),Harikuladelikler(F),Şans ve Kader(N) ile Aşk-Seks(T) gruplarının oluşturduğu görüldü.Daha sonra hikayelerin ana temaların incelenmesi ile Cemiyet (P) ve Şans-Kader(N) gruplarının konu ve yapı özellikleri benzer öğeler ortaya koyduğundan,birinci ana grupta,geri kalan ve tümüyle \'\'Aşk\'\'teminden kaynaklanan hikayeler de,ikinci ana grupta toplandı.Aşk grubundaki hikayelerden \'\'c\'\'alt grubuna girenler,realist özellikleri ağırlıkta olanlar,\'\'d\'\' alt grubunda olanlar ise,içlerinde \'\'Harikuladelikler(F)\'\'motiflerine daha fazla yer verenlerden oluştu.Böylelikle,Erzurum halk hikayelerinin motif yapıları esas alınarak yapılan şu tasnif oluşturuldu: I.Sosyal Ağırlıklı Hikayeler: II.Aşk(Seks-T)Hikayeleri: a.Cemiyet (P) c.Seks-Aşk (T) B.Şans ve Kader (N) d.Harikuladelikler (F) \'\'Sosyal Konular-Hikayeler\'\'ana başlığı altında toplanan hikayelerde;toplumsal değer ve yargılar,hükümdar-tebaa ilişkileri,adil veya gaddar zalim sultan-vezirlerin sergilenişi,iyilerin ödüllendirilip,kötülerin cezalandırılmaları,yol gösteren aşıklar,toplumun değer verdiği hayvanlara karşı takınılan tavır,iyi ya da kötü yönetim ve tepkileri,dini etkilerle değişen durumlar ortaya konulurken,alt grup olan \'\'b\'\'(Şans ve Kader-N)bölümünde ise, benzer olayların şans ve kader kavramları çevresinde toplanması işlenmiştir.\'\'Aşk Hikayeleri\'\' ana başlığı altında,Thompson\'un \'\'T-(Seks)\'\' grubunda topladığı motifleri bünyesinde çokça bulunduran hikayeler toplandı.Bunlar genellikle,yörede karakteristik özellikler kazanmış aşık sanatçıların eserlerinden oluşmuş,tipik aşk hikayeleridir.İki alt grupta \'\'c\'\',toplananlar daha gerçekçi,\'\'d\'\' grubundakiler ise,aynı karakterdeki hikayelerin olağanüstü motiflerle süslenmiş biçimleridir.Gruplardaki her bir hikaye,kaçınılmaz olarak,diğer grubun bazı özelliklerini de bünyesinde bulundurmaktadır.Ancak,gruplamalar konuyu meydana getiren ana motif ağırlıkları göz önüne alınarak meydana getirilmiştir.' |