'Yeryüzünün farklı bölgelerini temsil eden ve oldukça geniş bir çeşitliliğe sahip olan kültürel peyzajlar; kültür ve doğal çevre arasındaki karşılıklı ilişkilerin etkisiyle zaman içinde değer kazanan ve doğal,kültürel,görsel,anlamsal nitelikleriyle ifade edilebilen ve coğrafi olarak sınırlanabilen bir alan olarak tanımlanabilirler.Dünya üzerinde oldukça fazla çeşitliliğe sahip olan kültürel peyzaj alanları insanoğlunun sosyal gelişimin,yaratıcılığın ve ruhsal zenginliğinin aynalarıdır ve ortak kimliğimizin parçalarını oluştururlar.İnsan ve çevre arasındaki ilişkilerin çeşitliliğini sağlamak ve yaşayan geleneksel kültürler ile bunların kaybolmakta olan izlerini korumak amacıyla kültürel peyzajlar olarak adlandırılan bu alanların değerlendirmelerinin yapılması ve gelecek kuşaklara aktarılması için kayıt altına alınmaları gerekmektedir.Geleneksel yerleşim dokularının ve kültürel peyzaj özelliklerinin araştırıldığı oranda tanınması,tanındığı oranda korunması ve değerlendirilmesi,sahip olunan kültürün geleceğe doğru aktarılmasını sağlayacaktır.Bu çalışmada örnek alan olarak seçilen Mudanya,gerek denizden itibaren 0-15km.\'de yer alan zeytin ağaçları ile sahip olduğu baskın maki formasyonu ve tarım dokusu,gerek yüzyıllar boyunca burada yaşamış farklı kültürlerin oluşturduğu geleneksel rum ve türk evlerinden oluşan tarihi yerleşim dokusu,gerekse ulusal kurtuluş savaşımızın sonunda önemli bir başarı olarak nitelendirilen \'\'Mudanya Mütarekesi\'\'ne yapmış olduğu evsahipliğinden dolayı \'\'kültürel peyzaj alanı\'\' olarak kabul edilebilecek yerleşimlerden biridir.Taşıdığı nitelikler ve kompleks yapısı ile kültürel peyzaj alanlarının genel özelliklerini yansıtan Mudanya,koruma sorunları ve uygulanmakta olan stratejiler ile benzer alanlarda faydalı olabilecek önemli bir örnek oluşturmaktadır.Doğa-kültür mirası ve Mudanya\'nın değerlerinin yitirilmemesi adına kültürel peyzaj özelliklerinin incelenmesi ve 21.yüzyılda Mudanya\'nın kimliğinden güçlü izler bırakılması gerekliliğinden dolayı kültürel peyzaj özellikleri açısından değerlendirilmesi bu çalışma için uygun görülmüştür.Bu çalışmanın kapsamı bir kültürel peyzaj alanı olarak seçilen çalışma alanının geçmişten günümüze nasıl bir değişim geçirdiği,bu değişimden ne kadar etkilendiği ve bugün nasıl kullanıldığının araştırılması,ve bu araştırma sonucunda alanın kültürel peyzaj karakter alanlarının ortaya konulması ve günümüz kentlisinin değişen gereksinim ve beklentileri ile kültürel peyzaj alanlarına gösterilmesi gereken hassasiyet arasındaki dengenin sağlanmasına yardımcı olacak değerlendirmelerinin gerçekleştirilmesidir.Araştırmada ilk olarak kültürel peyzajların değerlendirilmesinde kullanılan yöntemlere dair bir literatür araştırması yapılmış ve Mudanya için kültürel peyzaj yaklaşımı belirlenmiştir.Kültürel peyzajların analizinde masabaşı çalışmaları ve genel arazi çalışmalarının hemen ardından gelen aşamada ise çalışma alanının,dokümantasyon amacıyla,doğal peyzaj elemanları(bu çalışma için zeytinlikler,kıyı bandı,topografya vb) ve yollar,sınırlar ve yerleşimin özellikleri gibi kültürel peyzaj elemanlarını temel alarak alanı baskın ve belirleyici karaktere sahip dört farklı peyzaj karakter alanına ayrılarak incelenmiştir.Özellikle Birinci peyzaj karakter alanı olarak değerlendirilen bölge,vaktiyle Rumların yerleştiği Giritli Mahallesinden oluşmaktadır ve birbirine paralel ve bunları dik kesen sokakların oluşturduğu ızgara planlı yerleşimiyle farklı bir karakter sergilemektedir.Türklerin yerleştiği ve halk arasında yerli mahallesi olarak geçen bölge ise topografik yapının da etkisiyle eğimli ve dar sokaklardan oluşmuş ve hücrelerin birleşmesi gibi organik bir doku meydana gelmesiyle farklı bir karakter sergilendiğinden dolayı ikinci peyzaj karakter alanı olarak belirlenmiştir.Üçüncü peyzaj karakter alanı ilçenin ticaret ve kamu yapılarının toplu olarak bulunduğu ve Türk-Rum mahallelerinin birleştiği bölge olarak göze çarpmaktadır ve Cumhuriyet döneminin etkilerini taşımaktadır.Dördüncü peyzaj karakter alanı olarak değerlendirilen kısım ise \'\'Modernleşme\'\' denilen süreçte kimlik değişimi olarak Mudanya\'yı da etkileyen ve geleneksel doku ile uyuşmayan yazlık konut,site ve apartmanların oluşturduğu yeni yerleşim bölgelerini içermektedir.Bu bölümlemelerle araştırma alanının kültürel peyzaj envanterinin bütünü için temasal bir çerçeve oluşturulması hedeflenmektedir.Peyzaj karakter alanlarının değerlendirilmesinden sonra ise kullanım ve kullanıcıya ait özellikler ile kullanıcıların peyzaj tercihlerinin ve önceliklerinin değerlendirilmesi yapılmıştır.Bu aşamada ilk olarak,kentteki önemli peyzaj elemanlarının ve tarihi ve kültürel özelliklerin kullanıcı tarafından algılanışının ve kentsel mekanlarla ilgili tercihlerinin ve sezgisel tepkilerinin belirlenmesi amacıyla \'\'Kullanıcı Katılımlı Fotoğraflama Tekniği\'\'nden yararlanılmıştır.Bu fotoğraf çalışmasının hemen ardından ve bu çalışmada elde edilen verilerden yararlanılarak hazırlanan anket tekniği,yine yöre halkının gözünden Mudanya\'nın olumlu ve olumsuz yönleri ile kentteki doğal ve kültürel çeşitliliği korumak ve geliştirmek için yapılacak değişiklikleri değerlendirmeye yönelik ikinci bir teknik olarak uygulanmış ve \'\'Kullanıcı Katılımlı Fotoğraflama\'\' tekniğinden elde edilen kategorilerin kontrolü amacıyla yardımcı bir yöntem olarak kullanılmıştır.Çalışmada fiziksel çevre analizinde bir teknik olarak kullanılan mekansal algı ve tercih verileri ile matematiksel analize dayalı olan bu yöntemle elde edilen veriler arasında karşılaştırma yapabilmek,benzerlik ve farklılıkları ortaya koyabilmek hedeflenerek uygulanmıştır.Çalışmanın son aşamasında ise önceki aşamalarda gerçekleştirilen incelemeler sonucunda ortaya çıkan sorunlar ve çözümler üzerine genel bir değerlendirme yapılmış ve geleneksel yerleşimlerin korunması açısından genel bir koruma yaklaşımı ve öneriler getirilmiştir. Abstract The term \"cultural landscape\" emcompasses a variety of landscape types, including: rural agricultural areas, traditional settlements, small towns, designed gardens and national parks. For this reason some agencies including both the United States National Park Servis and UNESCO World Convention, have tried to define the term and the types of the cultural landscapes. The cultural landscape could be defined as \"a geographically definable area that acquires significance over time by virtue of interrelationship between culture and the natural environment, and which may be described by its natural, cultural, visual and meaning attributes. A cultural landscape is a compleks phenomenon with a tangible and intangible identity. The intangible component arises from ideas and interactions which have an impact on the perceptions and shaping of a landscape. Cultural landscapes mirror of the cultures which created them and they need to be examined and registered for transfering the inventory through the next generations. In this research, Mudanya was chosen for the cultural values comes from its traditional dwelling and settlement patterns developed in hundred years and most part of the town still kept its vernacular architecture and historic vernacular landscapes and its agricultural patterns dominated by olive trees and more it is the place that an important truce finished the war between Turkey and Greece took place that makes the town an important historic site. An assessment of Mudanya\'s cultural landscape provides a holistic perspective from which to provide planning strategies for inventory and conservation of cultural landscape characteristics. The objective of this study is to research how the cultural landscape characteristics are changed from the past until today, how much they are affected by this change and how they are perceived today and to realize the assesments that will help in providing the balance between the needs and expectations of the urban people of the 21st century and the sensitivity that needs to be shown to the traditional settlements. In the first chapter, the theory and analysis of cultural landscapes has reviewed and conceptual border of the cultural landscape approach for Mudanya has been determined. After the literature and field studies, based on the natural landscape elements (in this case olive plantations, coastal line, topography, etc.) pathways, borders and settlements characteristics, the study area has divided into four different landscape character areas and examined. Following the analyses of these landscape character areas, the evaluation of residents and visitors\' landscape preference and priorities, and usage characteristics have conducted. In this step \"Visitor Employed Photography\" (VEP) has used as a technique for determining the perception of the users about important landscape elements, cultural and historical characteristics, and their intuitive reactions related to the city. By using VEP technique, what critical areas, elements and special outdoor places are essential to cultural identity of the town has been evaluated. After that, the questionarie categories derived based on the VEP results and has conducted for evaluating residents\' perception about positive and negative aspects of the city and their proposals about the settlements\' natural and cultural diversity that needs to be protected. Finally, the space syntax method as a technique for physical environment analyses has applied to the area. The aim of applying space syntax method was to make comparion of data between space syntax method based on mathematical analysing and VEP and questionarie methods that gather partly subjective user perception and preference; and to display similarities and differences of results. The final section of this research consist of the evaluation of the problems and their solutions gathered from the previous sections and general conservation approach and suggestions for the conservation of the traditional settlements.'

1 GİRİS

1 TEZİN AMACI

4 TEZİN KAPSAMI

6 GENEL KISIMLAR

6 KÜLTÜREL PEYZAJ KAVRAMI VE TANIMLAR

6 KÜLTÜREL PEYZAJ KAVRAMI VE TANIMLAR

10 KÜLTÜRE PEYZAJIN TARİHÇESİ

17 KÜLTÜREL PEYZAJ TİPOLOJİLERİ

18 A.B.D. Milli Park Servisi Tipolojisi

21 UNESCO Tipolojisi

22 TİPOLOJİLERİN KARŞILAŞTIRILAMASI

23 MALZEME VE YÖNTEM

23 ÇALIŞMA ALANI DOĞAL VERİLERİ

23 Coğafı Konum

23 Yüzey Şekilleri ve Topoğrafya

26 Toprak

26 İklim

27 Doğal Bitki Örtüsü

28 Jeoloji

28 Mudanya'da Etkin Olan Dogal Afetler

30 ÇALSMA ALANI KÜLTÜREL VERİLERİ

30 Nüfüs ve Demografk Yapısı

31 Ekonomik Yapısı

33 Turizm

35 Alan Kullanımı

36 Ulaşım

37 Sosyal Durum

39 Gelenekler ve Folklor

40 Geleneksel Mimari ve Konut Dokusu

41 Kentsel Açık-Yeşil Alanlarının Durumu

47 ÇALIŞMA ALANININ TARİHSEL GELİŞİMİ

47 Mudanya Adının Kaynağı

47 Tarihsel Değişimi

49 Yerleşim Dokusunun Tarihi Süreçte Fiziksel Değişimi

61 İmar Planları Aşmaları

64 Koruma Kararları (Kentsel Sit Arkeolojik Sit Alanı Karaları)

67 YÖNTEM

68 Çalısma Alanı İçin Kültürel Peyzaj Yaklaşimi

74 Çalışma Alanının Peyzaj Karakter Alanlarına Ayrılması

74 Kullanıcıların Peyzaj Tercihlerinin Değerlendirilmesinde Kullanıcı Katılımlı Fotoğraflama

80 Kullanıcıların Peyzajı Tercihlerinin Değerlendirilmesinde Anketler

81 Fiziksel Çevre Analizinde' Mekansal Dizin' Yöntemi

83 BULGULAR

83 ÇALIŞMA ALANININ PEYZAJ KARAKTER ALANLARINA AYRILMASI VE ANALİZİ

87 Birinci Peyzaj Karakter Alanı

87 Kent İçindeki Durumu ve Peyzaj Karakterini Oluşturan Etkenler

91 Geleneksel Yerleşim Dokusunu Oluşturan Öğeler

99 Korunması Gerekli Kültürel Değreler

102 İşlevsel Analiz

104 İkinci Peyzaj Karakter Alanı

104 Kent İçindekı Durum ve Peyzaj Karakterini Oluşturan Etkenler

109 Gelemksel Yerleşim Dokusunu Oluşturan Öğeler

121 Korunması Gerekli Kültürel Değreler

125 İşlevsel Analiz

126 Üçüncü Peyzaj Karakter Alanı

126 Kent İçindeki Durumu ve Peyzaj Karakterini Oluşturan Etkenler

129 Geleneksel Yerleşim Dokusunu Oluşturan Ögeler

137 Korunmasi Gerekli Kültürel Değerler

140 İşlevsel Analiz

143 Dördüncü Peyzaj Karakter Alanı

143 Kent İçindeki Durumu ve Peyzaj Karkterini Oluşturan Etkenler

149 Geleneksel Yerleşim Dokusumu Oluşturan Öğeler

156 Korunması Gerekli Külturel Değerler

157 İşlevsel Analız

159 ''KULLANICI KATILIMLI FOTOĞRAFLAMA'' VERİLERRININ ANALIZI

171 ANKET VERİLERİNİN ANALIZI

172 Mudanya Hakkaındakı Genel Görüşler

175 Doğal ve Kuültürel Çesitliliğini Koruma ve Gelistirmeye Yönelik Değişiklik Tercihleri

177 Mudanya'nın Yapısını Yansıtan ve Kişisel Bir Önem Taşıyan Özel Mekan Tercihleri

178 Katılımcıların Özellıklerıi/Sosy-demografık Yapı

179 MEKANSAL DİZİN VERİLERNİN ANALİZİ

185 TARTIŞMA VE SONUÇ

203 KAYNAKLAR

211 EKLER

211 EK 1 DÜNYA MİRASİ LİSTESİ'NE TÜRKİYE'DEN KABUL EDİLEN ALANLAR

214 EK 2 MUDANYA KENTSEL SİT ALANI İÇİNDEKİ TESCİLLİ ANITLAR VE SİVİL MİMARLİK ÖRENEKLERİ LİSTESİ

222 EK 3 BURSA KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARI KORUMA KURULU'NUN MUDANYA ARKEOLOJİK SİT ALANI KARARI

224 EK 4 FOTOĞRAF KAYIT DOSYASI

226 EK 5. ANKET FORMU

229 ÖZGEÇMİŞ