Kaynakça var (172-184 s.)

'ÖZET İkinci Dünya Savaşı'nı sonlandıran ve günümüze kadar sadece iki kez insanlar üzerinde kullanılan nükleer silahlarasahip olmak, ülkeler açısından bir prestij ve üstünlük aracı olarak kabul edilmiş ve caydırıcılığın en temel öğelrinden birisi olmuştur. Fakat nükleer silahların ve bu silahlara sahip olan ülkelerin sayısı arttıkça, nükleer silahlarla ilgili sınırlayıcı ve engelleyici tedbirler de geliştirilmeye çalışılmıştır. Nükleer faaliyetlere karşı ilgisi artan ülkelerden biri de İran olmuştur. Şah yönetimindeki İran, İslam Devrimi'ne kadar geçen sürede, her alanda olduğu gibi nükleer ilişkilerde de Batılı ülkelerle iş birliği içerisinde hareket etmiş fakat Ahmedinejat yönetimi, sertlik yanlısı Batılı karşıtı tavırlarıyla nükleer faaliyetlere karşı farklı bir yöntem izlemiştir. İran'ın nükleer faaliyetlere yönelik bu yoğun ilgisi, nükler enerji üretimi için mi yoksa nükleer silah elde etmek için mi kullanılacaktır. Bu sorunun cevabı sadece İran için değil, başta Türkiye olmak üzere, tüm Batılı ve Ortadoğulu ülkeler için de hayati öneme sahip olacaktır. Batılı ülkeler tarafından nükleer silah üretme girişimlerinde bulunmakla suçlanan İran ise tüm bu eleştirileri reddederek, amacının sadece barışçıl amaçlı nükleer enerji üretmek olduğunu söylemektedir. Özellikle ABD, İsrail ve bazı Batılı ülkelerden tehdit algılayan İran'ın bu söylemleri ise kamuoyu tarafından pek ciddiye alınmamaktadır. Bölge devletleri içerisinde enerji ihtiyacı en az olan devletlerden biri olan İran'ın, yüksek maliyetli nükleer faaliyetlere aşırı ilgi göstermesi de bu tezi güçlendirmektedir. Oluşan uluslararsı konjonktürde, nükleer faaliyetlerinin denetimi ve İran'ın uzlaşı zeminine çekilmesi büyük önem taşımaktadır. ABD'nin Irak'ı iki defa işgal etmesi neticesinde, Türkiye'nin ve tüm Ortadoğu ülkelerinin büyük zararlar gördüğü bilinen bir gerçektir. Nükleer faaliyetleri yüzünden İran'a yapılacak olası bir müdahaleden çekinen Türkiye ise etkili bir bölgesel güç olarak duruma ağırlığını koymuş, son dönem dış politikasında görülenpro-aktif, uzlaşmacı ve diyaloga dayalı tavrıyla tarafları anlaşma zeminine çekmeye çalışmıştır. Brezilya ve Türkiyein ara bulucuğuyla yapılan bir dizi çalışma ve antlaşmalarla somut gelişmeler yaşanmış, İran takas da dahil olmak üzere pek çok noktada uzlaşmacı bir yaklaşım benimsemiştir. Fakat BM ve AB tarafından İran'a yönelik benimsenen yaptırım kararları ve sonrası yaşanan gelişmeler,bu konunun uluslararası kamuoyunun gündemini uzun süre daha meşgul edeceğinin işareti olarak görülmektedir. Anahtar Sözcükler: Uluslararası Sistem, Nükleer Silah ve Enerji, İran, Türkiye, Ortadoğu. ABSTRACT It has been accepted as a prestige and ascendancy tool and become an important element of deterrence for countries to have nuclear weapons which terminated the Word War II and used only two times on people. However,as the numbers of countrieswhich have nuclear weapons ascend, the precaution has been taken to restrict and prohibit nuclear weapons. Iran has become one of the countries which have an increasing interest in nuclear activites.Iran, under the Shah regime acted in cooperation with West in nuclear issues an in any field until Islamic Revolution, but Ahmedinejad's administration, having a hardness munner and sight anti-West, followed a different way in nuclear activites. Will the intense interest of Iran's nuclear activites be used for the production of nuclear energy or obtain nuclear weapons? The anwer of this question will have vital importance not only for Iran but also for Turkey, all Western and Middle Eastern countries. Iran, accused by Western countries having attempts to produce nuclear weapons, says that its only aim is to produce nuclear energy for purposes by denying all charges. The expressions of Iran, perceives threat especially from US, Israel and some western countries, have not been taken very seriously by international community. Iran's interest to nigh costly nuclear activites also strengthens this thesis because it is one of the less energy-dependent countries in the region. The inspections of nuclear activites of Iran and to pull it to the reconciliation area are critically important in constructed international conjuncture. It's a well known reality that Turkey and otherMiddle Eastern countries extensively suffered from the twice invasion of Iraq by US. Turkey, abstaining an invasion to Iran for its nuclear activities, has through its weigh about the issue and tried to take the sides to a reconciliation area as an effective regional power with its proactive, conciliatory anddialogue-based new foreign policy. The concrete developments have been seen with a series of performances made by Brazil and Turkey in a mediation manner and than Iran has adopted a conciliatory approach including swap. But it's evaluated that this issue will engage the agenda long-term due to sanctions adopted by U and the EU against Iran and developments after sanction decision. Key Words: International System, Nuclear Weapon and Energy, Iran, Turkey, Middle East. '

BİRİNCİ BÖLÜM

KURAMSAL ÇERÇEVE VE NÜKLEER ĞÜÇ DENGESİ

9 Uluslararası Sistem

12 Güç Dengesi

14 Nükleer Güç Kavramı

16 Güç Denegi

16 Nükleer Güç Kavramı

16 Kitle İmha Silahları ve Nükleer Silah

18 Nükleer Silah ve Nükleer Silahların Etkileri

21 Uluslararsı Nükleer Düzenin Tesis Edilmesi

21 Nükleer Silaha Giden Yol

23 Nükleer Silahın Kullanılması ve Nükleer Çağın Başlaması

24 Nükleer Silahların Yayılma Süreci

26 Nükleer Silah Sahibi Ülkeler

29 Nükleer Silah Sahibi Olduğunu Deklare Eden Ülkeler

30 Nükleer Silah Sahibi Olduğuna İnanılan Ülkeler

31 Nükleer Silahlar Konusunda Çeşitli Faaliyetleri Olan Ülkeler

33 Nükleer Silah Stratejileri

33 Genel Stratejiler

36 NATO Stratejileri

38 Silahsızlandırma Stratejisi

39 Nükleer Silahsızlama ve Denetim Faaliyetleri

41 Kitle İmha Silahları Faaliyetlerinde Bulunan Kurulüşlar

44 Kitle İmha Silahları(KİS) İle İlgili Antlaşma, Sözleşme ve Rejimler

44 Kitle imha silahları İle İlgili Önemli Antlaşmalar/Görüşmeler

52 KİS Malzeme, Teknoloji ve Fırlatma Vasıtası Vasıtası Kontrol Rejimleri

İKİNCİ BÖLÜM

İRAN'IN NÜKLEER PROGRAMI

55 Tarihsel Süreç

57 Şah Dönemi

59 İslam Devrimi Sonrası Dönem

64 Ahmedinejad Dönemi

64 İran'ın Nükleer Tesisleri ve Kapasitesi

72 İran'ın Nükleer Programına İlişkin Ağumanlar

79 Uluslararsı Toplum'um İran'ın Nükleer Programına Bakışı

79 Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA)'nın Bakışı

82 ABD'nin Bakışı

86 AB 'nın Bakışı

89 Çın'in Bakışı

91 Rusya'nın Bakışı

93 İsrail ve Arap Ülkelerinin Bakışı

98 Pakistan ve Hindistan'ın Bakışı

100 BM, NATO ve AGİT'in Bakışı

102 İran Nükleer Programı

111 İran'in Nükleer Güç Ajandası Barışçıl mı ?

116 Nükleer Silahlar, Terörizm ve İran

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

SON DÖNEM TÜRK DIŞ POLİTİKASI VE İRAN NÜKLEER KRİZİ BAĞLAMINDA BELİRLEYİCİ BİR AKTÖR OLARAK TÜRKİYE

121 Türkiye'nin Son Dönem Dış Politika Vizyonu

128 Merkez Ülke Olarak Türkiye

129 Son Dönem Türk Dış Politikasını Belirleyen Faktörler

129 Türkiye'nin Dönüşüm İhtiyacı ve Sancları

132 Dış Faktörler

135 İç Faktörler

136 Liderin Ağırlığı, Taban ve Parti İçi Dengeler

137 Tahran Antlaşması: Önecesi, Sonrası ve Önğorüler

143 Tahran Antlaşması

144 Tahran Antlaşması Sonrası Yaşanan Gelişmeler

151 Nükleer Programı Bağlamında İran-Türkiye İlişkileri

153 Nükleerleşen Dünyanın Geleceğine Dair Görüş ve Tespitler

159 SONUÇ

172 KAYNAKÇA

185 EKLER

185 Ek-1: Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması (NSYÖA)

190 Ek-2: Tahran Antlaşması (Takaş Antlaşması)

191 ÖZGEÇMİŞ