VI,266 s.

'ÖZET Bu araştırmanın temel amacı, Yaşam Becerileri Psikoeğitim Programının boşanmış kadınların kendini gerçekleştirme düzeylerine etkisinin incelenmesidir. Programın etkinliğini değerlendirmek için E. Shostrom (1968) tarafından geliştirilen ve Kuzgun (1973) tarafından Türkçe'ye uyarlanan, Kişisel Yönelim Envanteri (KYE) kullamılmıştır. Ölçeğin, Zamanı İyi Kullanma ve Desteği İçten Alma iki temel testinin toplamı kendini gerçekleştirme puanını vermektedir. Puan yükseldikçe kişinin kendini gerçekleştirme düzeyi yükselmektedir(Öner,1997). Araştırma kontrol gruplu ön-test, son-test ve izleme testi modeline dayalı deneysel bir çalışmadır. Araştırmada Split-Plon desen ANOVA, Mann Whitney-U, ortalama ve t-testi analizleri kullanılmıştır. Boşanmış kadınların kendini gerçekleştirme düzeyleri bağımlı değişkeni, Yaşam Becerileri Psikoeğitim Programı da bağımsız değişkendir. Deney grubuna KYE ile ön-test, daha sonra da haftada bir kez her biri ortalama 150 dakika süren 10 oturumluk psikoeğitim programı sonrası son-test ve sekiz hafta sonra da izleme-testi uygulanmıştır. Hazırlanan psiko-eğitim programında temel grupla psikolojik danışma ve grup rehberliği teknikleri ile psikodrama tekniklerine yer verilmiştir. Ayrıca verilecek ev ödevleri ile oturumlar arası bağ kurulması ve becerilerin günlük yaşama aktarılması amaçlanmıştır. Program geliştirilirken Hümanist felsefi akım ve Bilişsel Davranışçı Kuram temel alınmıştır. Ayrıca program Bilgi (Knowledge), Sanat (Art), Bilim (Science), Beceriler (Skills) ve Teknikler (Technigues) konularını içeren (BSBBT-KASST) modeli etrafında organize edilmiştir. Kişinin kendini tanıma, yaşam becerilerini geliştirebilme ve kendini gerçekleştirebilme etkinlikleri ön planda olmuştur. İçerik öğesinde; boşanmış kadınların kendilerine ve çevrelerine karşı olumlu tutum geliştirmelerini sağlayacak etkili iletişim, uzlaşma ve problem çözme becerilerni geliştirecek konulara yer verilmiştir. Ayrıca günümüzün en temel sorunlarından biri olan stresle baş etme becerisi ve bireylerin yaşamla baş etmelerinde en etkili özelliklerinden ve temel ihtiyaçlarmızdan biri olan girişkenlik becerisinin kazandırılmasıyla sağlıklı kararlar alabilen, yaratıcı, üretken, davranışlar geliştirebilmelerine katkı koyma amaçlanmıştır. Duyguların farkındalığının yaşamımızdaki önemi ile kendimizi tanımak, hak ve özgürlüklerle birlikte kendine saygı ve özgüven çalışmasının ardından 'şimdi ve burada' farkındalığının arttırılması ve geleceği yeniden planlama ile birlikte boşanmış kadınların kendilerini gerçekleştirme düzeylerinin olumlu yönde desteklenmesi amaçlanmıştır. Araştırma sonuçları; yaşam becerileri psiko-eğitim programının deney grubunun zamanı iyi kullanma düzeyleri üzerinde etkili olmadığı, ancak kendini gerçekleştirme ve kendini gerçekleştirmenin alt boyutlarından desteği içten alma düzeylerini manidar şekilde yükselttiğini göstermiştir. İki ay sonra yapılan izleme testi sonrası programın etkinliğinin sürdüğü buna karşın kontrol grubunun kendini gerçekleştirme ve desteği içten alma ile zamanı iyi kullanma temel iki boyutunda manidar herhangi bir değişim görülmemiştir. Türkiye ve ülkemizde boşanma süreci ve sonrasında yetişkinlere yönelik oluşturulmuş, çalışmamıza benzer herhangi bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Yurt dışında Aile Eğitim Programları uygulanmakla birlikte boşanmış kadınlara yönelik yaşam becerilerini geliştirecek bir programa da rastlanılamamıştır. Anahtar Kelimeler: Kadın, Boşanma, Kişisel Yönelim, Kendini Gerçekleştirme, Yaşam Becerileri, Psikoeğitim Programı. ABSTRACT The fundamental aim of this research is to examine the effects of Life Skills Psycho-education Programme on divorced women's self-actualization levels. The Personal Orientation Inventory (POI) that was developed by E. Shostrom (1968) and was adapted into Turkish by Kuzgun (1973) has been used in order to assess the effectiveness of the programme. The total of the two fundamental test of Time Competence and Inner Directed Support give the points for self-actualization on the scale. As the points increase, the person's self-actualization level increases too (Öner,1997). Split-Plot design ANOVA, Mann Whitney-U, average and t-test analyses have beenused in this research. Divorced women's Self-actualization points are the research's dependent variable and Life Skills Psycho-education Programmeis the independent variable. The pilot group have recieved a 10 session psycho-education programme per week and each one has lasted an average of 150 minutes. Psychological consultation and group guidance techniques and Psychodrama techniques have been used in the psycho-education programme. Also, the aim has been to make connections between homework that will be given and sessions and the skills to be transferred to daily life. Humanistic and Cognitive Psychology's views were the basis of the programme whilst it was being developed. The programme has been organized around (BSBBT-KASST) model which contains the subjects of Knowledge, Art, Science, Skills and Techniques. The psycho-education programme's four components of acquisition, content, consultation process, assesment have been taken into account and then the design process has started. Especially, the contents of a person getting to know oneself and developing their life skills and increasing self-actualization levels have been in the foreground. In the content component; the subjects of effective communication that will enable divorced women to develop positive attitudes towards themselves and to their environment, reaching an agreement and problem solving skills have been taken into account. Also, the aim has been to contribute to developing skills to cope with stress, which is one of the most fundamental problems of today, and developing behaviour in order to cope with life, which is one of the most effective features and fundamental needs for individuals. The aim is to get to know ourselves and the importance of awareness of our feelings in our life, together with rights and freedoms after respecting oneself and confidence work increasing 'now and here'awareness and replanning the future and increasing divorced women's self-actualization levels in a positive way. Research results; life skills were not effective on the psycho-education programme's participants using their time well but their self-actualization and taking support from lower dimensions of self-actualization from within (inner directed support) have increased significantly, it was shown. We have not come across any similar work to our work on the divorce process and post-divorce process directed at adults in TRNC and Turkey. Family Education Programmes are run abroad but we have not come across any programmes relating to divorced women developing their life skills. Key words: Woman, Divorce, Personal Orientation, Self-Actualization, Life Skills, Psycho-education Programme'

1 BÖLÜM

1 PROBLEM

1 Problem Durumu

15 Problem Cümlesi

15 Araştırma Soruları

16 Araştırmanın Önemi

18 Sayıltılar

18 Sınırlılılar

18 Tanımlar

20 Kısaltmalar

21 BÖLÜM II

21 KURAMSAL ÇERÇEVE, İLGİLİ YAYIN VE ARAŞTIRMALAR

21 Maslow' un İhtiyaçlar Hiyerarşisi ve Kendini Gereçekleştirme ile İlgili Kuramsal Açıklamalar

29 Aile

36 Evlilik

37 Boşanma

38 Boşanmanın Nedenleri

41 Boşanmanın Eşler ve .Çocuklar Üzerindeki Etkileri ve Sonuçları

44 Dünyada, Türkiye'de ve KKTC ' de Boşanma Oranları

44 Dünyada Boşanma Oranları

46 Türkiye'de Boşanma Oranları

46 KKTC' de Boşanma Oranları

48 Kadınlara Yönelik Psikolojik Yardım Süreçleri

51 Kendini Gerçekleştirme İle Aile, Evililik ve Boşanma Arasındaki İlişkisi

56 Kendini Gerçekleştirme İle İlgili Yurtdışı ve Yurtiçinde Yapılan Araştırmalar

56 Kendini Gerçekleştirme İle İlgili Yurtdışında Yapılan Araştırmalar

65 Kendini Gerçekleştirme İle İlgili Yurtiçinde Yapılan Araştırmalar

75 Boşanma Süreci ve Sonrası Karşılaşılan Güçlüklerle İlgili Yurtdışı ve Yurtiçinde Yapılan Araştırmalar

75 Boşanma Süreci ve Sonrası Karşılaşılan Güçlüklerle İlgili Yurtdışı Yapılan Araştırmalar

76 Boşanma Süreci ve Sonrası Karrşılaşılan Güçlüklerle İlgili Yurtiçinde Yapılan Araştırmalar

77 Boşanmayı Önleme ve Boşanma Sonrası Yapılan Çalışmaları

81 BÖLÜM III

81 YÖNTEM

81 Araştırma Modeli

82 Çalişma Grubu

82 Çalişma Grubunun Oluşturulması

83 Çalişma Grubunun Sosyo-Demografik Yapısı

91 Veri Toplama Araçları

91 Kişisel Bilgi Formu

91 Kişisel Yönelim Envanteri

94 Kişisel Yönelim Envanterinin Puanlanması

94 Kişisel Yönelim Envanterinin Geçerlilik Çalışması

96 Kişisel Yönelim Envanterinin Güvenirlilik Çalışması

97 Deneysel İşlem

98 Yaşam Becerileri Psiko-Eğitim Programının Tasarım, Hazırlanması ve pilot Uygulama

98 Programın Tasarını ve Hazırlanması

102 Yaşam Becerileri Psiko Eğitim Programı ve Uygulanması

102 Verilerin Toplanması

102 Verilerin İstatistiksel Analizi

103 BÖLÜM IV

103 BULGULAR

103 Yaşam Becerileri Psiko Eğitim Programınım Boşanmiş Kadınların Kendini Gereçekleştirme Düzeyleri Üzerindeki Etkisine İlişkin Bulgular ve Yorum

106 Yaşam Becerileri Psiko Eğitim Programınım Boşanmiş Kadınların Kendini Gereçekleştirme Düzeylerinin Zamanı İyi Kullanma Temel Boyutu Üzerindeki Etkisine İlişkin Bulgular ve Yorum

109 Yaşan Becerileri Psiko Eğitim Programının Boşanmış Kadınların Kendini Gerçerkleştirme Düzeylerinin Desteği İçten Alma Temel Boyutu Üzerindeki Etkisine İlişkin Bulgular ve Yorum

113 Yaşam Becerileri Psiko Eğitim Programının Boşanmış Kadınların Kendini Gerçekleştirme Düzeylerinin Desteği İçten Alma Temel Boyutu Üzerindeki Etkisine İlişkin Bulgular ve Yorum

117 Yaşam Becerileri Psiko Eğitim Programının Boşanmış Kadınların Kendini Gerçekleştirme Düzeylerinin Varoluşsal Bir Yaşan Süreme Alt Boyutu Üzerindeki Etkisine

124 Yaşam Bercerileri Psiko Eğitim Programının Boşanmış Kadınların Kendini Gerçekleştirme Düzeylerinin İçten Geldiği Gibi Davranabilme Alt Boyutu Üzerindeki Etkisine İlşkin Bulgular ve Yorum

127 Yaşam Bercerileri Psiko Eğitim Programının Boşanmış Kadınların Kendini Gerçekleştirme Düzeylerinin Kendine Sayygı Alt Boyutu Üzerindeki Etkisine İlişkin Bulgular Ve Yorum

130 Yaşam Bercerileri Psiko Eğitim Programının Boşanmış Kadınların Kendini Gerçekleştirme Düzeylerinin Dünyaya Uzlaştırıcı Bir Gözle Bakma Alt Boyutu Üzerindeki Etkisine İlişkin Bulgular ve Yorum

133 Yaşam Bercerileri Psiko Eğitim Programının Boşanmış Kadınların Kendini Gerçekleştirme Düzeylerinin Saldırgan Eğilimleri Kabul Edebilme Alt Boyutu Üzerindeki Etkisine İlişkin Bulgular ve Yorum

137 Yaşam Bercerileri Psiko Eğitim Programının Boşanmış Kadınların Kendini Gerçekleştirme Düzeylerinin Başkaları İle Yakınlık Kurabilme Alt Boyutu Üzerindeki Etkisine İlişkin Bulgular ve Yorum

140 BÖLÜM V

140 TARTIŞMA VE YORUM

147 BÖLÜM VI

147 BÖLÜM VI

147 SONÜC VE ÖNERİLER

147 SONUÇ

148 ÖNERİLER

150 KAYNAKÇA

171 EKLER

172 KİŞİSEL BİLGİ FORM

177 YBPEP PROGRAM