Kaynakça var (83-91 s.)

'ÖZ Türkiye Kıbrıs'ta Türklere yapılan saldırıları durdurmak ve adada barışı tesis etmek maksadıyla Garanti Antlaşması'nın kendisine verdiği yetkiye dayanarak Kıbrıs Barış Harekâtı\'nı gerçekleştirmiştir. Harekâttan hemen sonra Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri (ABD)'nden aldığı silahları savunma dışında amaçlarla kullandığı gerekçesiyle ABD tarafından 1975-1978 yılları arasında silah ambargosuna mâruz kalmıştır. Ambargo Türkiye'de büyük yankı uyandırmış ve başta savunma sanayii olmak üzere hemen her alanda ambargonun etkileri görülmüştür. Ambargo kararının alınmasında tek sebep Kıbrıs Barış Harekâtı'nın yapılması değildir. Hattâ Bülent Ecevit'in de belirttiği üzere Kıbrıs Barış Harekâtı yapılmasaydı da ambargo kararı alınacaktır. 1960'lı yılların başından itibaren Türk-Amerikan ilişkileri Truman Doktrini ile başlayan ve Türkiye'nin Kuzey Atlantik Paktı (North Atlantic Treaty Organization)'na (NATO) girmesiyle zirveye ulaşan bahar havasından çıkmaya başlamıştır. Küba Krizi ile patlak veren güvensizlik ortamı Johnson Mektubu ile ilişkileri kopma noktasına getirmiş ve Kıbrıs Barış Harekâtı\'na kadar geçen süre iki ülke ilişkileri bakımından gerilimli bir dönem olmuştur. 1960'lı yılların başından ambargoya kadar gelen gerilimli sürecin ana ekseninde Kıbrıs ve haşhaş krizi yer almıştır. Kıbrıs'ta yaşanan saldırılar Türkiye kamuoyunda büyük tepki görmüş ve doğal olarak dış politikasını da en çok meşgul eden konu olmuştur. Türkiye'nin adaya müdahale etme konusunda aldığı kararlar, Türkiye-Yunanistan arasında savaş çıkması olasılığına karşı ABD tarafından her defasında engellenmiştir. Ambargonun neden uygulandığı sorusuna ambargo öncesinde yaşanan gergin ilişkiler bağlamında cevap verildiğinde, Kıbrıs Barış Harekâtı'nın yegâne olmaktan ziyade ambargonun sebeplerinden biri olduğu söylenebilir. Zira harekâttan hemen önce serbest bırakılan haşhaş ekimi ve yıllardır biriken güvensizlik duygusu ambargonun ayak seslerini duyurmuştur. Ambargonun etkisini en büyük oranda gösterdiği alanlardan biri de savunma sanayiidir. Ambargo her ne kadar kısa vadede Türk ordusunu zafiyete uğratmış olsa da uzun vadede kazançlı çıkan yine Türk ordusu olmuştur. Ambargoya mâruz kalınması neticesinde millî savunma sanayiinin gerekliliği bilinci oluşmuş ve gereken adımlar atılmaya başlanmıştır. İkinci Dünya Savaşı'nın sonundan itibaren dış yardımlarla ordusunu ayakta tutan ve var olan savunma sanayii tesislerini de kapatan Türkiye, yaptığı yanlışın farkına varmış ve kendi kendine yetebilen bir savunma sanayii inşa etme yoluna çıkmıştır. Türkiye'nin ambargo döneminden önce ve sonraki savunma sanayii yatırımları incelendiğinde, ambargodan hemen sonraki yıllarda kuruluş faaliyetlerinin gerçekleştirildiği ve akabinde Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM)'nın kurulmasıyla da ivme kazanıldığı görülecektir. Anahtar Kelimeler: Savunma Sanayii, Dış Yardım, Johnson Mektubu, Kıbrıs Barış Harekâtı, Garantör Ülke, Ambargo. ABSTRACT Turkey, based upon being authorized by the Warranty Agreement, carried out the Cypriots Peace Operation with the aim of putting an end to the massacre against the Turkish in Cyprus and establishing peace on the island. Turkey was exposed to an arms embargo by the United States of America (USA) on grounds of using the weapons bought from the USA without defensive aims between 1975-1978, soon after the operation. The embargo created big reactions in Turkey, and its effects were seen in almost all areas, epsecially in the defense industry. Cyprus Peace Operation is not the only reason for the embargo decision. As Bülent Ecevit stated; even if Cyprus Peace Operation was not carried out, the embargo decision was to be made. Turkish-American relations, from the early 1960s on, began to get out of the positive atmosphere that had started with the Truman Doctrine and reached its peak when Turkey entered the North Atlantic Treaty Organization. An insecurity atmosphere because of the Cuban Crisis nearly caused the relations to break off after the Johnson Letter, and the period until the Cyprus Peace Operation became a tense one for the relations between the two countries. In the major axis of the tense period from the early 1960s to the embargo were the Cyprus and the Hash Crises. The massacres in Cyprus caused big reactions in Turkish public opinion, and naturally, became the biggest issue occupying the country\'s foreign policy. Turkey\'s decisions to interfere in the island were prevented every time by USA in case of a war between Turkey and Greece. Answering the question "Why was the embargo placed?", within the concept of the tense relations before the embargo, it can be said that Cyprus Peace Operation was just one of the reasons for the embargo rather than being the only one. Likewise, the growing of hash that had become free just before the operation and the sense of insecurity that had accumulated for years foreshadowed the embargo. One of the areas that the embargo influenced most greatly was the defense industry. Although the embargo weakened the Turkish Army in short term, it was the Turkish Army again that won in the long term. As a result of the exposure to the embargo, an awareness about the necessity of a national defense industry was born, and the necessary steps began to be taken. Sustaining its army thanks to foreign aids after the end of World War II and closing the existing defense institutions, Turkey noticed its mistake, and started out to design a self-sufficient defense industry. When the defense industry investments of Turkey both before and after the embargo period are analysed, it will be seen that establishing movements are taken during the years just after the embargo, and then they gain speed with the establishment of the Undersecretariat for Defense Industries. Key Words: Defense Industry, Foreign Aid, Johnson Letter, Cyprus Peace Operation, Guarantor Country, Embargo. '

1 GİRİŞ

5 BÖLÜM 1 5 ŞUBAT 1975 ABD SİLAH AMBARGOSU

5 AMBARGONUN TARİHSEL ARKA PLANI

5 Ambargoya Kadar Türk-Amerikan İlişkileri

5 İşbirliğine Dayalı Gelişmeler

16 Türkiye-ABD Arasında Yaşanan Krizler

20 Türk-Amerikan İlişkilerinde Kıbrıs's Yeri

23 Kıbrıs'ın Coğrafı Konumu, Jeostratejik Önemi ve Tarihi

27 Enosis ve 1960-1974 Arası Dönemde Kıbrıs'ta Yaşananlar

31 Kıbrıs Barış Harekati'nin Gerekçeleri

36 AMBARGO SÜRECİ

37 Ambargonun Uygulanması ve ABD'nin Tutunmu

39 Türkiyenin Ambargoya Tepkileri

40 Ambargonun Kıbrıs, Turkiye ve Dünya Basınında Yansımaları

45 Türkiye'nin Aldığı Tedbirler

46 Savunma ve İşbirliği Antlaşması

47 Ambargoyu Kaldırma Çabları ve Kaldırılması

48 Ambargoyu Türk Dış Politikasına Etkileri

51 BÖLÜM 2 AMBARGONUN SAVUNMA SANYİİNE ETKİSİ

51 SAVUNMA SANAYİİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

51 Ambargoya Kadar Türk Savunma Sanayiinin Durumu

51 Askeri Fabrikalar, Tersaneler, MKEK ve Uçak Sanayii

55 Askeri Yardımların Savunma Sanayiine Etkisi

56 Güçlendirme Vakıflarının Kurulması

57 Ambargo Döneminde Türk Savunma Sanayinin Durumu

60 TSKGV'nin Kuruluşu ve Şirketleri

68 Savunma Sanayii Müsteşarlığının Kurulması

69 TSK Modernizasyon Projeleri

72 Türk Savunma Sanayiinin Günümüzdeki Durumu

75 AMBARGO ÖNECESİ VE SONRANSI TÜRK SAVUNMA SANAYİİNİN KIYASLANMASI

75 Milli Savunma Sanayii Bilincinin Oluşması

76 Savunma Sanayii Faaliyetlerinde Nicel ve Nitel Değişim

79 SONUÇ

83 KAYNAKLAR

92 EKLER

99 ÖZGEÇMİŞ